Gemeenten zijn sinds 1 januari 2022 verplicht om mensen zonder woonadres een briefadres te verstrekken. Maar in de praktijk zien straathoekwerkers dat dak- en thuisloze mensen lang niet altijd een briefadres krijgen. Dat leidt tot grote problemen.
Het moeilijk verkrijgen van een briefadres is een van de sociale onrechtvaardigheden die het Nederlands-Vlaams netwerk straathoekwerk ziet in verschillende gemeenten. Het is ook het eerste thema dat het netwerk verder gaat onderzoeken.
Ontmoedigingsbeleid
Gemeenten zijn sinds 1 januari 2022 verplicht om mensen die rechtmatig in Nederland verblijven, maar geen woonadres hebben, een briefadres (postadres) te verstrekken. Maar in de praktijk sturen gemeenten de aanvragers vaak terug.
‘Gemeenten zeggen dan: vul eerst maar vier weken in bij wie of waar je slaapt en kom dan maar terug,’ vertelt Evelien Rauwerdink-Nijland, programmaleider onderzoek en ontwikkeling bij perMens. ‘Terwijl zij dat natuurlijk nog helemaal niet weten, omdat ze op straat leven of iedere dag bij iemand anders op de bank slapen.’
Gemeenten proberen mensen te motiveren een briefadres in hun netwerk vinden. Maar dat lijkt makkelijker dan het is. Evelien: ‘In het gunstigste geval slapen ze af en toe bij een welwillend familielid, maar dan nog zijn familieleden vaak niet bereid om hun adres als briefadres op te geven, soms niet terecht, maar vaak wel.’ Ze zijn bijvoorbeeld bang dat er deurwaarders op de stoep staan. Ouders komen in de problemen door de kostendelersnorm.
Terug naar kwetsbaar netwerk
Evelien: ‘We zien dat de mensen waar onze dak- en thuisloze doelgroep mag verblijven, het zelf ook niet makkelijk hebben. In onze participatiesamenleving vragen we van mensen die hun hoofd net boven water kunnen houden om hun huis, woonplek, kamer open te stellen, zonder dat daar iets tegenover staat. Of nou ja, een extra mond om te voeden en zorgen en stress. Als je zelf al je best doet om je hoofd boven water te houden, is dit dus geen optie. Dit is waar de gemeenten deze mensen dus terug naartoe duwen. De consequentie? We zien dat veel mensen na die vier weken niet meer teruggaan naar de gemeente.’
Ondertussen heeft deze groep geen briefadres. En dat heeft verstrekkende gevolgen. Want zonder briefadres kunnen ze zich niet inschrijven in de Basisregistratie Personen (BRP), hebben ze geen recht op een uitkering, kunnen niet legaal werken, hun paspoort en rijbewijs niet verlengen, geen zorgverzekering afsluiten, niet naar de dokter en geen medicijnen krijgen. Ze kunnen geen beroep doen op de Wmo, geen rechtshulp krijgen en niet naar de voedselbank. Evelien: ‘Mensen die dakloos zijn geworden raken zo steeds verder in de problemen.’
Belangen behartigen
Vanuit het netwerk straathoekwerk onderzoeken negen organisaties waar het nu precies haakt: waarom lukt het niet om het inschrijfadres te verkrijgen, terwijl ze wel bij de juiste instantie aankloppen? Evelien: ‘Het voordeel het Vlaams-Nederlandse netwerk Straathoekwerk is dat we onze zorgen en kennis kunnen bundelen, maar ook dat we (onconventionele) oplossingen met elkaar kunnen delen, want lokaal gebeurt er heel veel. Zo heeft de gemeente Arnhem aangegeven dat ze die vier weken ‘terugstuurtijd’ niet meer aanhouden. Straathoekwerk Nunspeet heeft twintig brievenbussen gekocht, en gewoon buiten bij de deur opgehangen en tegen twintig jongeren gezegd: dit is je nieuwe postadres. Hier heb je het sleuteltje.’
Netwerk straathoekwerk
‘Door samen met andere straathoekorganisaties in Nederland en Vlaanderen kennis te bundelen en onderzoek te doen komen we er steeds meer achter dat veel problemen die dak- en thuislozen tegenkomen niet dorp- of stadgerelateerd, maar zijn landelijk én systeemgerelateerd,’ vertelt Evelien.
Het Nederlands-Vlaams netwerk Straathoekwerk is in juni 2023 opgericht op. Aanleiding was de methodiekbeschrijving van het straathoekwerk. Inmiddels zijn negen organisaties aangesloten bij het netwerk.
Straathoekwerkers werken met en voor jongeren en volwassenen die ondersteuning nodig hebben, maar dit om diverse redenen niet krijgen. Denk aan dak- en thuisloze jongeren en volwassenen, mensen met een verslaving en/of psychiatrische problemen.
Straathoekwerkers zien dat hun doelgroep het lastig heeft met het realiseren van zaken waar zij aanspraak op mogen doen, zoals het verkrijgen van een inschrijfadres. Dit is één van de issues van sociale onrechtvaardigheid die het netwerk inventariseert. Het netwerk doet actie-onderzoek naar sociale rechtvaardigheid én behartigt ze de belangen van de doelgroep. Ze onderzoeken in en mét de praktijk: daar waar de doelgroep en werkers zijn, samen met de doelgroep en werkers.
Voert jouw organisatie straathoekwerk uit en wil je deelnemen aan het netwerk? Neem contact op met Evelien Nijland -Rauwerdink via evelien.nijland@permens.nl Of via: 06-289324318