De basismethodiek straathoekwerk is uniek in het sociaal werk. Ook uniek is de veelzijdigheid waarmee straathoekmedewerkers van perMens hun doelgroep ondersteunen. Het beschrijven en onderbouwen van wat straathoekwerk precies is, was dan ook een lastige opgave.
Toch lukte het onderzoeker Evelien Rauwerdink-Nijland, samen met straathoekwerkers en de doelgroep. Het resultaat: een handboek dat een stevige fundering legt onder de straathoekwerk-methodiek.
Straathoekwerk, wat is dat eigenlijk?
‘Nederland heeft veel voorzieningen voor mensen die in de marge van de samenleving belanden. Veel van die voorzieningen hebben één overeenkomst: je moet er zelf een beroep op doen. Dat lukt lang niet iedereen. Denk aan mensen met verslavingsproblematiek of zonder vaste woon- of verblijfsplek. Anderen durven, om allerlei redenen, geen hulp te vragen.
Straathoekwerkers proberen contact te leggen én in contact te blijven met mensen die geen ondersteuning krijgen, maar het wel nodig hebben. Ze gaan eropuit, op zoek naar de doelgroep. Vervolgens kijken ze per individu: wat kunnen we voor jou betekenen?’
Waarom is het zo belangrijk om het straathoekwerk te beschrijven in een handboek?
‘We zien in de praktijk dat straathoekwerk werkt, maar de methodiek is niet eerder zo gestructureerd beschreven en onderbouwd met wetenschappelijk onderzoek. Straathoekwerkers brengen bijvoorbeeld de helft van hun tijd door in de leefomgeving van de doelgroep. Het handelen van straathoekwerkers en de resultaten daarvan zijn lastig meetbaar. Dat maakt het werk ongrijpbaar; voor nieuwe medewerkers, maar ook voor gemeenten die het werk financieren en andere samenwerkingspartners. Het handboek geeft een duidelijk beeld: wat doen straathoekwerkers, voor wie en met welk doel? Daarmee legt het een stevige fundering onder het werk.’
Voor elke doelgroep en voor elk individu werkt een andere aanpak, hoe kun je dat vatten in één methodiek?
‘Dat was een flinke uitdaging. ‘Ik doe het op mijn eigen manier’, zei elke straathoekwerker die ik sprak. En dat is ook zo, want bij elke doelgroep en elke straathoekwerker past weer een andere aanpak.
Neem bijvoorbeeld het in contact komen. Zo vertelde een straathoekwerker dat ze weleens wordt nageroepen op straat. Niet ideaal, maar wél een eerste contactmoment waarop je kunt doorpakken. Een ander begint met een grapje: ‘hier heb je mijn kaartje, bel maar als je wilt kletsen of gebruik hem als tip voor je joint.’
Ik hoorde tientallen manieren, maar allemaal met hetzelfde doel: contactleggen. Vanuit alle individuele voorbeelden bleek iedereen toch eenzelfde soort proces te doorlopen. Daardoor lukte het een methodiek te beschrijven, met ruimte voor maatwerk, waar iedere straathoekwerker zich in herkent: een resultaat waar we trots op mogen zijn.’
Wat hebben de straathoekwerkers aan dit handboek?
‘Het handboek kan straathoekwerkers versterken in hun dagelijkse werk. Zo wordt het belang van de uren die zij zich in de leefomgeving van de doelgroep bevinden benadrukt en laat het handboek zien dat straathoekwerk vaak een langdurig proces is. Verder bewaakt het de grenzen van het werk.
Een voorbeeld: in 2020 en 2021 was er een corona-avondklok. In zo’n situatie kan het handboek helpen tijdens het maken van keuzes en de argumenten daarvoor onderbouwen. De straathoekwerkers waren op straat na de avondklok, maar niet om te handhaven want dat is niet hun rol, wél om mensen aan te spreken: ‘He, ben je op de hoogte van de maatregelen en heb je wel een plek om naartoe te gaan?’, bijvoorbeeld.’
Zullen werkzaamheden veranderen door de komst van het handboek?
‘Nee, sterker nog, het handboek helpt ons juist om het werk te verstevigen. Tot nu toe werd je een straathoekwerker in de praktijk: door het te doen en door mee te lopen met meer ervaren collega’s. Het handboek maakt die kennis nu beter overdraagbaar, zowel intern om nieuwe medewerkers goed op te leiden, als extern. Daarmee vult het een enorm gat op in het sociaal werk en bij sociaal werkopleidingen. Daar is nu geen structurele aandacht voor het werken in een open benaderingswijze, zoals bij straathoekwerk.
Er zullen altijd mensen buiten de boot (dreigen te) vallen en via straathoekwerk kunnen wij met hen in contact komen en hen vooruithelpen. Straathoekwerk is een ambacht, wat je niet zomaar in de vingers hebt. Het handboek ontrafelt dit ambacht en laat zien wat en waarom het werkt!’
Tekst: Maaike Veenje
Beeld: Simone Dweelaard
