Voor steeds meer jongeren is het moeilijk om niet in de schulden te raken. Ze raken vaak overweldigd door de grote financiële verantwoordelijkheid die ze op hun achttiende krijgen.
Dat merkt ook Patricia van Ham, trajectbegeleider van NewFuture in de gemeenten Velsen en Zandvoort. NewFuture helpt jongeren uit (problematische) schulden te komen en ondersteunt hen bij het opbouwen van een stabiele toekomst.
Patricia: ‘Soms komt iemand binnen met een schuld van duizend euro of een paar rekeningen die zijn blijven liggen. Dan kijk ik eerst of het mogelijk is om met mijn ondersteuning de financiën weer op een rij te krijgen. Ik maak een budgetplan, breng schulden in kaart tref indien nodig samen met de jongere betalingsregelingen. Als het toch fijn is dat de financiën tijdelijk worden beheerd door een derde dan meld ik de jongere aan voor budgetcoaching bij de gemeente Haarlem.’
Bij grotere schulden wordt de gemeente ingeschakeld. Patricia: ‘Als een jongere meerdere schulden heeft bij meerdere schuldeisers en deze niet binnen 36 maanden zelfstandig kan oplossen, spreken we van problematische schulden. De gemeente probeert dan te onderhandelen met de schuldeisers en koopt de schulden af. De jongere houdt één lening over bij de gemeente. Geen aanmaningen meer, geen telefoontjes, maar overzicht en rust.’
100 wordt 300
Hoe die schulden ontstaan? Dat is heel verschillend. ‘Verkeersboetes van het CJIB zie ik heel vaak. Bij de eerste aanmaning wordt het bedrag met 50% verhoogd, en bij de tweede aanmaning met 100%, ofwel verdubbeld. Een boete van 100 euro wordt zo binnen no time 300 euro.
Schuld bij de zorgverzekering zie ik ook vaak terug. Jongeren gebruiken hun zorgtoeslag voor boodschappen of een telefoonabonnement en betalen hun premie niet. Het zou beter zijn als de overheid die toeslag direct aan de zorgverzekeraar overmaakt.’
Daarnaast zijn er allerlei verborgen risico’s. ‘Studiefinanciering en lesgeld moet je terugbetalen als je stopt met je opleiding. Je ov-kaart is in feite ook een lening. En als je vergeet die stop te zetten, krijg je een forse ov-schuld. Sommige jongeren worden misbruikt door anderen, die op hun naam spullen of abonnementen afsluiten.
Bij meisjes zie ik vaker problemen door achteraf betalen via bijvoorbeeld Klarna. Jongens hebben vaker te maken met gokken of verslaving. Er zijn jongeren die dagelijks blowen of harddrugs gebruiken, daar gaat veel geld in zitten.’
Veel jongeren hebben van huis uit niet altijd geleerd hoe met geld om te gaan. ‘Veel jongeren komen uit gezinnen waar geldproblemen zijn. Soms zitten hun ouders zelf in de schuldsanering of staan onder bewind. Dan is het niet vreemd dat jongeren ook geen goed financieel voorbeeld hebben meegekregen. Ze leren het thuis niet en op school niet.’
Financiële educatie
Patricia: ‘Natuurlijk moeten jongeren leren om betere keuzes te maken. Maar ik vraag me af in hoeverre ze voor hun achttiende echt goed worden voorbereid. Daar ligt ook een taak voor de overheid, bijvoorbeeld door financiële educatie. Er is in Amsterdam en Zaanstad een initiatief dat MoneyStart heet. Zij geven les over geldzaken op praktijk- en speciaal onderwijs. Dat zouden álle jongeren moeten krijgen.’
Veel jongeren blijven te lang rondlopen met hun schulden. ‘Brieven van de overheid en incassobureaus zijn vaak ingewikkeld geformuleerd. Ze leveren stress op. Jongeren schamen zich en gaan in de vermijding: ze maken brieven niet meer open. De drempel om hulp te zoeken wordt dan steeds hoger. Ook willen ze het vaak zelf oplossen. Pas als ze merken dat ze het echt niet meer kunnen overzien en vastzitten kloppen ze aan voor hulp.’
Volgens Patricia zouden gemeenten daar een actievere rol in kunnen spelen. ‘Sommige gemeenten reiken al vroeg een hand uit als er betalingsachterstanden zijn. Wat zou er gebeuren als alle gemeenten dat deden? Als je als gemeente de eerste stap zet in plaats van te wachten tot iemand zelf om hulp vraagt?’
Achter de schuld
Schulden staan bovendien niet los van andere problemen. Patricia: ‘Ik hou van de praktische kant: post sorteren, schulden uitzoeken, overzicht maken. Maar wat ik het allerleukst vind en het belangrijkste, is met de jongere het verhaal achter het verhaal achterhalen. Wat moet er in het leven gebeuren zodat het op de lange termijn beter gaat?’
Patricia: ‘Als je echt schuldenvrij wil blijven, moeten we het hebben over wat er áchter die schulden zit. Over verdriet, over relaties, over grenzen leren stellen, eenzaamheid, psychische problemen, het ontbreken van een netwerk. Sommige jongeren kunnen geen baantje vasthouden. Andere jongeren verdoven hun gevoelens met blowen of gokken. Uiteindelijk gaat het vaak over emoties, en over hoe je daarmee omgaat.’
Daarom kijkt NewFuture altijd verder dan alleen de financiën. ‘Tijdens de intake schatten we in wat passend is: alleen coaching, of ook schuldhulpverlening. Daarna volgt vaak 18 maanden begeleiding op de schuld en 18 maanden budgetcoaching. Die hele tijd kan ik betrokken blijven. Dat geeft ruimte om ook aan die achterliggende problemen te werken.’
NewFuture is een initiatief van de gemeente Haarlem in samenwerking met perMens en is er voor jongeren tot 27 jaar uit de in de gemeenten Haarlem, Zandvoort, Velsen, Bloemendaal en Heemstede.
Tekst: Ilse van der Mierden
